W Polsce wykorzystanie OZE pozostaje na stosunkowo niskim poziomie a wstępując do UE przyjęliśmy zobowiązanie, dzięki któremu energetyka w naszym kraju będzie przyjazna środowisku naturalnemu. Służy temu tzw. Program "TRZECH DWUDZIESTEK", które UE przyjęła w marcu 2007 r. na szczycie w Brukseli. Zakłada on 20?procentowy udział odnawialnych źródeł energii (OZE) w całym bilansie energetycznym UE, 20-procentową oszczędność energii oraz 20-procentową redukcję emisji gazów cieplarnianych. Sejm RP znowelizował Prawo energetyczne i Prawo ochrony środowiska, dostosowując je do rozwiązań unijnych, które zaczęło obowiązywać od 1 lipca 2008 r. Z dniem 25.06.2009 r. weszła w życie nowa Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych, zmieniająca i w następstwie uchylająca dyrektywy 2001/77/WE oraz 2003/30/WE. Do roku 2020 Polska musi zwiększyć do 15%, z obecnych 4,3% udział energii wytwarzanej ze źródeł odnawialnych. Obecny stan to zaledwie kilka procent ?zielonej energii? produkowanej z wody (małe elektrownie wodne), z biomasy stałej, oraz wiatru i słońca. Polska posiada jednak duży potencjał do produkcji energii odnawialnej, głównie z biomasy stałej i biogazu oraz wiatru. Niestety oprócz potencjału produkcyjnego brakuje wiedzy i świadomości ekologicznej społeczeństwa. Podniesienie świadomości społeczeństwa w zakresie odnawialnych źródeł energii jest bezwzględnie konieczne, ponieważ przyczyni się to do ochrony środowiska naturalnego przed degradacją, zanieczyszczeniami i rabunkową gospodarką paliwami pierwotnymi. Jeśli nie osiągniemy poziomu 15% udziału energii wytwarzanej ze źródeł odnawialnych, nasz kraj będzie musiał kupować tak zwane "zielone certyfikaty" od krajów mających nadwyżki w produkcji energii odnawialnej.

Jak wynika z powyższego przyjęte założenia stawiają przed Polską ogromną potrzebę edukacji w zakresie OZE. W dniu 24 listopada 2009 r. Ministerstwo Gospodarki w piśmie wystosowanym do Polskiej Izby Gospodarczej Energii Odnawialnej (PIGEO) w Warszawie poprosiło o opinię w zakresie potrzeby stworzenia nowego zawodu z obszaru OZE. W odpowiedzi 17 stycznia 2010 r. PIGEO potwierdziło konieczność wykształcenia specjalistów/-stek z tego zakresu, jednakże przy założeniu, że nowy program kształcenia uwzględni wymagania stawiane przez UE w Dyrektywie 2009/28/WE. Edukacja w zakresie odnawialnych źródeł energii to ogromna szansa na zdobycie kwalifikacji, które będą poszukiwane na rynku pracy. Obecnie potrzebę zatrudnienia takich specjalistów potwierdzają przedsiębiorstwa zajmujące się OZE (firmy dystrybucyjne i doradcze) oraz centra ekologiczne. Jak wynika z raportu Europejskiej Rady Energii Odnawialnej (EREC) oraz Greenpeace w Europie w sektorze OZE zatrudnionych jest obecnie ponad 450 tys. osób, jednocześnie szacuje się, że do 2030 r. ilość miejsc pracy wzrośnie do 8 mln, z czego 6,9 mln ludzi zajmie się produkcją zielonej energii a 1,1 mln znajdzie zatrudnienie w przedsiębiorstwach wdrażających technologie i urządzenia oszczędzające energię.

Jak wynika z powyższego opisu zapotrzebowanie na specjalistów w zakresie odnawialnych źródeł energii jest ogromne i uzasadnione. Niestety, system oświaty w Polsce nie jest jeszcze przygotowany na to wyzwanie, a pracę należy rozpocząć od podstaw, tzn. od szkół ponadgimnazjalnych, w szczególności szkół o profilu rolniczym.

W pierwszym etapie przygotowania projektu przeprowadzono analizę bieżącego stanu wiedzy na temat OZE w szkołach ponadgimnazjalnych wśród uczniów. Badania ankietowe przeprowadzono w 17 szkołach z pięciu województw objętych projektem (dolnośląskie, kujawsko-pomorskie, pomorskie, wielkopolskie, zachodniopomorskie). W badaniu wzięło udział 338 uczniów ponadgimnazjalnych szkół rolniczych. Wyniki analizy wykazały, że stan wiedzy na temat OZE wśród uczniów/uczennic w szkołach o profilu rolniczym jest niski i jest tutaj dużo do nadrobienia. Większość określa go jako średni ? aż 59% a tylko 12% jako wysoki. Niemal jedna trzecia badanych (29%) określiła go jako niski. Jest to wyraźny znak, że przekazywana wiedza odnośnie OZE jest niewystarczająca lub nieadekwatna do potrzeb uczniów. Badanie potwierdziło, że większość ankietowanych ? 85% ? byłaby zainteresowana realizacją w ich szkole programu z zakresu OZE.

Obecnie w Polsce w szkołach ponadgimnazjalnych nie istnieje program nauczania z zakresu odnawialnych źródeł energii. Brakuje opracowanych metod nauczania związanych z tematyką OZE pozwalających na właściwe prowadzenie edukacji w tym zakresie. Dlatego ten produkt jest z pewnością innowacyjny i aktualny. W Polsce istnieje wprawdzie program szkolenia w zawodzie ?technik urządzeń i systemów energetyki odnawialnej?, ale główny nacisk w tym programie kładzie się na projektowanie, montaż i eksploatację gotowych urządzeń wykorzystujących nośniki energii odnawialnej. Brakuje natomiast programu nauczania przedmiotu dla szkół ponadgimnazjalnych z zakresu OZE.

Konsekwencje braku w polityce oświatowej programu z zakresu OZE są ogromne. Przede wszystkim Polska ma problem w sprostaniu wymogom UE w zakresie OZE. Ma to dla naszego kraju olbrzymie znaczenie. Wyższe ceny energii, zagrożenia dla bezpieczeństwa dostaw energii i zmiany klimatu Europy bezpośrednio dotyczą nas wszystkich. Jak wspomniano wyżej do roku 2020 Polska musi zwiększyć do 15% udział energii wytwarzanej ze źródeł odnawialnych. W chwili obecnej to tylko 4,3 % a pozostało stosunkowo niewiele czasu na tak olbrzymie inwestycje. Poza inwestycjami oczywiście duże znaczenie ma czynnik ludzki. Społeczeństwo musi być przekonane do stosowania tego typu energii a świadomość społeczeństwa w chwili obecnej to przede wszystkim traktowanie OZE w kategoriach podwyższonego ryzyka, brak zaufania do nowych idei oraz brak wiedzy o potencjale technicznym i ekonomicznym. Popularyzacja OZE powinna w konsekwencji przyczynić się do wzrostu udziału energii niekonwencjonalnej w całkowitym bilansie energetycznym naszego kraju. Stanowi to bowiem szansę na niezależność energetyczną, szczególnie dla lokalnych społeczności, a w konsekwencji na rozwój regionalny i nowe miejsca pracy.

Program jest zgodny z obowiązującymi przepisami prawa oraz zasadami konstruowania programów nauczania dla zawodów. W programie nauczania przedmiotu "Odnawialne źródła energii" wyodrębniono cztery działy programowe: źródła energii, energia biomasy, energia słońca i wiatru, energia wody i energia geotermalna. Każdy z nich zawiera treści stanowiące logicznie całość. W poszczególnych działach programowych określono: szczegółowe efekty kształcenia, materiał kształcenia ujęty w formie haseł programowych oraz przykładowe ćwiczenia, których realizacja ułatwi uczniom przyswojenie treści programowych, a także umożliwi kształtowanie umiejętności intelektualnych i praktycznych. Ćwiczenia zamieszczone w programie przedmiotu stanowią propozycję do wykorzystania przez nauczyciela, na ich podstawie można opracować inne ćwiczenia dostosowane do potrzeb, zainteresowań i możliwości uczniów. W programach poszczególnych działów określone zostały również warunki realizacji programu, zalecane środki dydaktyczne, kryteria oceniania oraz propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych uczniów. Program przedmiotu integruje treści kształcenia z wielu dziedzin nauki i techniki, jego realizacja umożliwi uczniom pogłębienie wiedzy dotyczącej odnawialnych źródeł energii i możliwości ich wykorzystania na obszarach wiejskich.

Program ten jest programem przykładowym, który może być wdrożony do praktyki szkolnej w szkołach ponadgimnazjalnych a przede wszystkim w szkołach o profilu rolniczym jako przedmiot dodatkowy. Może być również wykorzystany do prowadzenia zająć pozalekcyjnych dla uczniów zainteresowanych pozyskiwaniem energii z odnawialnych źródeł i jej wykorzystaniem.

Program tego przedmiotu może być wdrożony do praktyki szkolnej po dopuszczeniu go przez dyrektora szkoły do użytku w danej szkole oraz wpisaniu do szkolnego zestawu programów nauczania i realizowany, jako przedmiot dodatkowy. Organ prowadzący szkołę, na wniosek dyrektora szkoły, może przyznać 3 godziny tygodniowo dla każdego oddziału w danym roku szkolnym, na realizację dodatkowych zajęć edukacyjnych rozwijających zainteresowania i uzdolnienia uczniów (Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 lutego 2012 r. w sprawie ramowych planów nauczania).

Program opracowano we współpracy z Krajowym Ośrodkiem Wspierania Edukacji Zawodowej i Ustawicznej w Warszawie. Przeczytaj pismo polecające.

Materiał stanowi obudowę dydaktyczną programu nauczania. Struktura tego opracowania oraz układ treści kształcenia jest bardzo zbliżony do układu programu nauczania, w związku z tym także uczniowie mogą z niego korzystać podczas wykonywania różnego rodzaju ćwiczeń i zadań praktycznych oraz opracowywania projektów, a także w trakcie samokształcenia. Z materiału tego mogą korzystać także nauczyciele. Materiał ten stanowi cenne źródło wiedzy merytorycznej na temat odnawialnych źródeł energii takich jak: rośliny energetyczne, biomasa, biopaliw płynne i gazowe, energia słoneczna, biogaz, energia wiatru, energia wody, energia geotermalna. Znajdują się tam również informacje na temat ekonomiki i źródeł finansowania przedsięwzięć z zakresu OZE oraz prawnych aspektów rozwoju energetyki odnawialnej w Polsce i UE.

Opracowanie to adresowane jest do nauczycieli, którzy będą realizowali program przedmiotu "Odnawialne źródła energii". W opracowaniu znajdują się informacje na temat:

• Planowanie i organizacja procesu dydaktycznego.
• Metody nauczania (ich klasyfikacja oraz charakterystyka wybranych metod).
• Rola nauczyciela w kształtowaniu umiejętności zawodowych
• Oczekiwania pracodawców wobec absolwentów szkół zawodowych
• Przykładowe scenariusze zajęć

Zaprezentowane są tam m.in. przykładowe ćwiczenia wraz ze sposobem ich realizacji, które można wykorzystać w trakcie realizacji programu nauczania oraz na ich podstawie opracowywać inne ćwiczenia. Przykładowe scenariusze zajęć edukacyjnych z zakresu odnawialnych źródeł energii mogą zostać wykorzystane przez nauczycieli/nauczycielki w trakcie realizacji programu lub mogą stanowić źródło inspiracji do projektowania autorskich scenariuszy oraz innych materiałów pomocniczych przydatnych w pracy nauczyciela/nauczycielki.

• model solarny (składający się z elementów do montażu),
• model mobilny z ogniwem fotowoltaicznym,
• model siłowni wiatrowej.

W ramach projektu opracowane zostały modele praktyczne ułatwiające edukację w zakresie OZE. Były one dostępne dla uczniów pracujących w tzw. Grupach Energetycznych w trakcie testowania. W trakcie realizacji programu "Odnawialne Źródła Energii" zaleca się stosowanie modeli, jednak ich zakup zależy od możliwości finansowych szkoły. Aby umożliwić prowadzenie zajęć bez modeli praktycznych przygotowano 3 filmy edukacyjne:

• film przedstawiający obsługę modelu solarnego,
• film przedstawiający obsługę modelu z ogniwem fotowoltaicznym,
• film przedstawiający obsługę modelu siłowni wiatrowej.

W ramach projektu opracowane zostały tablice edukacyjne oraz tablice do schematów praktycznych ułatwiające edukację w zakresie OZE. Były one dostępne dla uczniów w trakcie testowania. Były to tablice:

• tablica edukacyjna ze schematem biogazowni,
• 3 tablice ze schematami praktycznymi (instalacja solarna w domu, działanie pompy ciepła, schemat fotowoltaiki)

W trakcie realizacji programu "Odnawialne Źródła Energii" zaleca się stosowanie tablic, jednak ich zakup zależy od możliwości finansowych szkoły. W związku z tym przygotowane zostały tablice w wersji elektronicznej, które mają również wysoką wartość dydaktyczną.

Prezentacja multimedialna zawiera praktyczne informacje na temat miejsc, w których można zastosować OZE, np. gdzie można zastosować kolektory słoneczne lub ogniwa fotowoltaiczne.

Jest to pomoc dydaktyczna dla nauczycieli/nauczycielek, która jest dostępna na stronie projektu. Mapa OZE to mapa obiektów zajmujących się wytwarzaniem energii pozyskiwanej ze źródeł odnawialnych w Polsce. Na mapie rozmieszczono farmy wiatrowe, elektrownie fotowoltaiczne, elektrownie wodne, elektrownie biomasowe, kolektory słoneczne, biogazownie oraz geotermie. Mapa zawiera dane teleadresowe, co ułatwi kontakt z tymi przedsiębiorstwami, jeśli nauczyciele/ nauczycielki będą chcieli zorganizować dla uczniów i uczennic wycieczkę dydaktyczną w celu pokazania działania urządzeń i systemów energetyki odnawialnej w praktyce.